Jaran Putih Pak
Kadus
Pak Kadus nduwe jaran putih sing awake gedhe banget lan wulune putih
memplak kinclong-kinclong. Jaran kuwi arane Turangga Seta. Kalebu jaran pilihan
amarga awake rosa, lakune lincah lan mlayune banter banget. Ing tlatah
Nusantara mungkin saukur Gagak Rimang, jarane Arya Penangsang sing iso ngalahke
Turangga Seta. Saben ndina kebiasaane Turangga Seta dolan ning lapangan, utawa
mlaku-mlaku turut pinggir desa, amarga ora ana gawean sing kudu ditandangi.
Pak Kadus nduwe profesi dadi tukang gawe meriam-langganane armada kapal-kapal perang Ksatria Jepara, amarga meriame wis terbukti kasil nyilemke pirang-pirang perahu Portugis wektu tempur ning tlatah sabrang lor, yaiku Selat Malaka. Jalaran sanes petani, kewan-kewan sing diingu Pak Kadus ora ana sing kudu kerja keras ning sawah, tugase sakderma dadi kelangenane Pak Kadus. Penduduk Kadipaten Jepara pancen arang-arang sing dadi petani, akeh-akehe dadi pedagang lan pengrajin, amarga ekonomi Jepara ngandelke perdagangan internasional.
Pak Kadus nduwe profesi dadi tukang gawe meriam-langganane armada kapal-kapal perang Ksatria Jepara, amarga meriame wis terbukti kasil nyilemke pirang-pirang perahu Portugis wektu tempur ning tlatah sabrang lor, yaiku Selat Malaka. Jalaran sanes petani, kewan-kewan sing diingu Pak Kadus ora ana sing kudu kerja keras ning sawah, tugase sakderma dadi kelangenane Pak Kadus. Penduduk Kadipaten Jepara pancen arang-arang sing dadi petani, akeh-akehe dadi pedagang lan pengrajin, amarga ekonomi Jepara ngandelke perdagangan internasional.
Sakjane tugase Turangga Seta iku dadi jaran tumpakane Pak Kadus. Nanging
jalaran Pak Kadus ngrumangsani wis tuwo, dheweke wis arang-arang numpak jaran
meneh. Malah dheweke wis tau nolak nalika arep disekolahke bab modifikasi meriam
ning Stambul - amarga rumangsa ora kuat meneh numpak kapal nganti pirang-pirang
sasi.
Sawijining dina jaran sing biasa narik andhong sikile kesleo, terus dirawat
ning omahe Pak Mantri tangga desa. Ndilalahe dina kuwi pakane Turangga Seta pas
enthek, dadi Pak Kadus kudu tuku pakan ning pasaring Kutho Jepara. Jarak omahe
Pak Kadus karo pasar kurang luwih sepuluh kilo. Pak Kadus butuh kendaraan
kanggo mara ndana. Sarene jaran sijine lagi lara, Pak Kadus arep nganggo
Turangga Seta dinggo narik andhong.
Turangga Seta kaget nalika Pak Kadus marani kandhange, masang tali ning
awake, banjur di geret nyedaki andhong. Turangga Seta tambah kaget nalika
dheweke diakon narik andhong dening Pak Kadus.
“Weleh-weleh Pak Kadus ini apa tho karepe? Aku lagi enak-enak turu malah
kon narik andhong?” pikirane Turangga Seta
Sarene Turangga Seta ora gelem mlaku arepa taline andhong wis
disendal-sendal, Pak Kadus banjur ngetokke pecut. Bokonge Turangga Seta dipecut
ben gelem mlaku. Turangga Seta kaget banget dipecut bokonge. Saklawase dheweke
lagi sepisan iki dipecut karo Pak Kadus. Jaran kuwi banjur mlaku amarga wedi
bakal dipecut meneh. Awale mlakune timik-timik,
wasan dipecut ping pindho karo Pak Kadus dadi mlayu radha banter. Karo mlayu
manut arahane Pak Kadus, Si Turangga Seta grenengan ning ati.
“Iki Pak Kadus arep ngapa tho ndadak ngajak aku mlaku-mlaku adoh kaya
ngene. Mbok nek arep mlaku-mlaku ki ning cerak omah wae ben ora kesel. Ora ngerti po piye nek mlayu ngeneki agawe sikilku pegel-pegel!”
Turangga Seta terus mlayu narik andhong
lewat dalan kampung sing wis alus. Ananging sakwise tekan ning pinggir
pantai dheweke kudu liwat dalan sing akeh wedine. Mlayune dadi rada angel.
Turangga Seta banjur mlayune sansaya rindhik, malah suwe-suwe dadi mlaku
timik-timik meneh. Pak Kadus weruh
Turangga Seta mlaku rindik banget, banjur
mecut bokonge Turangga Seta.
Jebretttt!
Dipecut sepisan Turangga Seta tetap mlaku timik-timik. Rumangsane Pak Kadus
kur arep mecut sepisan wae, dadi ora apa-apa ora sah dirasakke.
Jebretttt! Jebretttt! Jebretttt!
Pak Kadus mecut bokonge Turangga Seta ping telu. Banjur mecut meneh gegere
Turangga Seta ping loro ngantek jaran kuwi kaget banget. Dheweke kaget amarga
ora ngira Pak Kadus bakal mecut bola-bali. Kepeksa dheweke mlayu meneh narik
kereta lewat dalan sing akeh wedine kuwi.
Karo grundelan Turangga Seta mlayu kanthi ngati-ati ben ora kepleset
“Prendis tenan iki!. Aku kok dikon peplayon terus kawit mau. Ngapa tho Pak Kadus iki kok aneh-aneh wae?.
Ngajak lelungan menyang pasar ki ngapa tho?. Lha mbok tenguk-tenguk ning ngomah
wae rasah kakean polah kaya ngene!
Turangga Seta ora ngerti menawa pasar kuwi papane wong adol pakan kanggo
dheweke. Pasar ing kutho Jepara kalebu pasar sing paling rame ing tlatah
Nusantara. Papane ning pinggir pelabuhan Jepara. Pedagang sing dodolan ning
kono rata-rata nduwe kapal dagang. Asale saka rupa-rupa bangsa, kalebu bangsa
Arab, India, Cina, Afrika, Portugis, Perancis, Inggris, lan uga pedagang Jawa.
Saudagar-saudagar Pulau Jawa terkenal nduwe kapal-kapal dagang raksasa sing
diarani kapal Jung, kanggo ngangkut rempah-rempah saka tlatah pulau-pulau wetan
kaya Ternate lan Tidore.
Biasane Pak Kadus menyang pasar seminggu sepisan. Mulihe dheweke nyangking barang-barang kanggo gawe meriam kayata: wesi, kuningan, lan perunggu. Kadang-kadang Pak Kadus mampir pabrik mesiu ning Bergota saperlu tuku bahan peledak dinggo njajal meriam. Pak Kadus ora lali mesthi tuku pakan dinggo ingon-ingone, kalebu kanggo Si Turangga Seta. Dina iki malahan Pak Kadus kur tuku pakane Turangga Seta thok, jalaran mesakke menawa Turangga Seta sing ora kulina narik andhong, kudu narik andhong sing momotane akeh.
Biasane Pak Kadus menyang pasar seminggu sepisan. Mulihe dheweke nyangking barang-barang kanggo gawe meriam kayata: wesi, kuningan, lan perunggu. Kadang-kadang Pak Kadus mampir pabrik mesiu ning Bergota saperlu tuku bahan peledak dinggo njajal meriam. Pak Kadus ora lali mesthi tuku pakan dinggo ingon-ingone, kalebu kanggo Si Turangga Seta. Dina iki malahan Pak Kadus kur tuku pakane Turangga Seta thok, jalaran mesakke menawa Turangga Seta sing ora kulina narik andhong, kudu narik andhong sing momotane akeh.
Kira-kira jam sewelas andhonge Pak Kadus tekan pasar. Turangga Seta gumun
banget weruh ana atusan kapal-kapal dagang raksasa sing lagi sandar ning
Pelabuhan Jepara. Dheweke uga lagi sepisan iki weruh pedagang cacahe ewon sing
warna kulite beda-beda tumplek blek ning pasar. Nanging sarene awake kesel
banget, Turangga Seta ketungkul grenengan marang nasibe kudu nggeret andong.
Pak Kadus mlebu pasar saperlu tuku pakan kanggo Turangga Seta. Sakwise leren sedhela, Pak Kadus numpak andhong lan ngarahke Turangga Seta supaya narik andhong mangkat bali ning kampung meneh. Karo grundelan Turangga Seta narik andhong mulih ning ndesane.
Pak Kadus mlebu pasar saperlu tuku pakan kanggo Turangga Seta. Sakwise leren sedhela, Pak Kadus numpak andhong lan ngarahke Turangga Seta supaya narik andhong mangkat bali ning kampung meneh. Karo grundelan Turangga Seta narik andhong mulih ning ndesane.
Sakwise tekan omah, Pak Kadus nuntun Turangga Seta bali ning kandhange.
Sebagian pakan jaran sing digawa andhong dipakakke marang jaran putih
kuwi. Turangga Seta tambah anyel meneh
“Gene ki aku kur arep diwenehi pakan
ngene kiyi! Lha kok mau ndadak dikon mlayu-mlayu barang tekan kutho
Jepara. Aneh tenan Pak Kadus iki. Mbok
kawit mau aku langsung dipakani wae ora sah dikon mlayu-mlayu ndisik!”
Sumber : (Undil – 2012)
ANALISIS CERKAK
DENGAN JUDUL JARAN PUTIH PAK KADUS
No.
|
Frasa
|
Frasa
berdasarkan
|
|||
Kategori/Kelas
kata
|
Perentangan
|
Distribusi
|
Struktur
|
||
1.
|
Ing Tlatah Nusantara
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
2.
|
Ning Lapangan
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
3.
|
Ning Tlatah sabrang
Lor
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
4.
|
Ning Pasar
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
5.
|
Ning Pelabuhan
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
6.
|
Saka Tlatah
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
7.
|
Pedagang pengrajin
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentris
Atributif
|
Kata + Kata
|
8.
|
Arya Penangsang
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentrif Apositif
|
Kata + Kata
|
9.
|
Gagak Rimang
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentris Apositif
|
Kata + Kata
|
10.
|
Tuku Pakan
|
F. Verbal
|
Simpleks
|
Endosentrif
Atributif
|
Kata + Kata
|
11.
|
Tuku Bahan
|
F. Verbal
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
12.
|
Narik Kandhang
|
F. Verbal
|
Simpleks
|
Endosentris
Atributif
|
Kata + Kata
|
13.
|
Gedhe Banget
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
14.
|
Wulune Putih memplak
kinclong-kinclong
|
F. Nominal
|
Kompleks Modifikatif
|
Endosentris Atributif
|
Frasa + Frasa
|
15.
|
Pasar ing kutho
Jepara kalebu pasar sing paling rame ing tlatah Nusantara
|
F. adverbial
|
Kompleks Modifikatif
|
Eksosentris
|
Kata + Frasa
|
16.
|
Wulune Putih
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
17.
|
Timik – timik
|
F. Verbal
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
18.
|
Lakune lincah lan
mlayune banter
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Endosentris Koordinatif Aditif
|
Frasa + Frasa
|
19.
|
Kapal-kapal dagang
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentris
Atributif
|
Kata + Kata
|
20.
|
Lakune lincah
|
F. Verbal
|
Simpleks
|
Endosentris
Atributif
|
Kata + Kata
|
21.
|
Turangga Seta iku
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentris Apositif
|
Kata + Kata
|
22.
|
Kaget banget
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Endosentris
Atributif
|
Kata + Kata
|
23.
|
Awake gedhe banget
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
24.
|
Rada angel
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
25.
|
Radha banter
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
26.
|
Rindik banget
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
27.
|
Gumun banget
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kta
|
28.
|
Kesel banget
|
F. Adjektival
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
29.
|
Kerja keras
|
F. Verba
|
Simpleks
|
Endosentris
Atributif
|
Kata + Kata
|
30.
|
Mlaku-mlaku
|
F. Verba
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
31.
|
Andhong mulih
|
F. Verba
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
32.
|
Masang tali
|
F. Verba
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
33.
|
Marani kandhange
|
F. Adverbial
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
34.
|
Dheweke uga lagi
sepisan
|
F. Pronominal
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Frasa + Frasa
|
35.
|
Pirang-pirang sasi
|
F. Numeralia
|
Simpleks
|
Eksosentris
|
Kata + Kata
|
36.
|
Sepuluh kilo
|
F. Numeralia
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
37.
|
Ping loro
|
F. Numeralia
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
38.
|
Bokonge dipecut
|
F. Nominal
|
Simpleks
|
Endosentris Atributif
|
Kata + Kata
|
39.
|
Mlayu kanthi
ngati-ati
|
F. Verbal
|
Kompleks
|
Endosentris Atributif
|
Frasa + Kata
|

Tidak ada komentar:
Posting Komentar